Vorige week overleed in Atlanta, in de Verenigde Staten, de Nederlandse primatoloog Frans de Waal.
Primatologen bestuderen mensapen. Op grond van zijn jarenlange onderzoek naar het gedrag van chimpansees en bonobo’s beschreef De Waal in vele goed leesbare boeken dat ons gedrag te begrijpen is vanuit de gedragingen van onze ‘neven en nichten’ in het dierenrijk. Apen lijken veel meer op mensen en mensen veel meer op apen dan wij beseffen.
De manier waarop wij omgaan met conflicten en macht, maar ook met vrede sluiten en verzoening tussen ongelijken, vond De Waal ook terug in de wereld van de primaten.
Apen spreken niet, maar communiceren wel non-verbaal via aanrakingen die duidelijk maken wat en hoe de onderlinge verhouding is. Apen zijn empathisch, hebben emoties en zijn intelligent. Onze moraal en onze naastenliefde zijn niet uniek, maar ook te herkennen in het gedrag van mensapen.
Als niet-gelovige en vermaard wetenschapper was De Waal kritisch maar zeker niet negatief over religie en geloof. Religie is niet de vijand van de wetenschap.
Hij had wel een hekel aan dogmatisme, maar dan van zowel gelovigen als van atheïsten.
In zijn boek De Bonobo en de tien geboden (2013) schrijft hij dat activistisch atheïsme kan duiden op een trauma. ‘Hoe strenger iemands religieuze achtergrond, des te groter zijn behoefte zich actief te verzetten en oude zekerheden in te ruilen voor nieuwe.’

Rein Brouwer